Snin ta’ traskuraġni, deċiżjonijiet żbaljati, u wegħdiet mhux miżmuma ħallew l-infrastruttura tal-kura tas-saħħa fi stat ħażin. Il-ftehim ta’ konċessjoni diżastruż iffirmat ma’ Vitals Global Healthcare (VGH) huwa eżempju evidenti ta’ x’jiġri meta servizzi pubbliċi essenzjali jiġu mgħoddija lil entitajiet mhux kwalifikati. Sa mill-bidu nett, deher li l-VGH ma kellhiex l-esperjenza meħtieġa fil-kura tas-saħħa u l-immaniġġjar tal-isptarijiet. Għal xi raġuni dawn is-sinjali u n-nuqqasijiet kienu injorati b’mod konsistenti minn dawk fil-poter.

Għal diversi drabi l-VGH tilfet miri kruċjali. Madankollu, minflok ma ħa azzjoni korrettiva, il-gvern għalaq għajnejh, u ppermetta li l-ftehim jippersisti minkejja evidenza ċara ta’ falliment. Meta l-konċessjonarju eventwalment inbidel, it-titjib imwiegħed xorta naqas milli jimmaterjalizza. Dak li suppost kien “ir-real deal” sar saga fit-tul ta’ wegħdiet mhux imwettqa u opportunitajiet moħlija.

Minn dakinhar is-sistema ġudizzjarja kixfet it-tnawwir fil-qalba ta’ dan il-ftehim. Is-sena li għaddiet, il-qorti annullat il-konċessjoni, u ddeskriviet il-ftehim bħala frawdolenti. Din is-sentenza kienet konfermata mill-Qorti tal-Appell, li enfasizzat li kien hemm ukoll kollużjoni. Dan tal-aħħar kien intqal ukoll mill-Uffiċċju Nazzjonali tal-Verifika. Ħarġu akkużi kriminali serji kontra diversi individwi, inklużi politiċi tal-passat u tal-preżent. Filwaqt li l-qrati se jiddeterminaw il-ħtija jew l-innoċenza, fatt wieħed huwa ma jista’ jiċħdu ħadd: il-poplu ġarrab il-piż ta’ dan il-fjask.

L-Isptar San Luqa tħalla abbandunat, il-potenzjal tiegħu moħli. L-Isptar Mater Dei, li qed jitħabat biex jilqa’ t-talbiet ta’ popolazzjoni li qed tikber, irrikorri għal swali improvizzati. L-espansjoni mwiegħda tal-Isptar Ġenerali t’Għawdex qatt ma mmaterjalizza. Ir-riżultat? Il- pazjenti jissaportu listi taʼ stennija estiżi, kurituri iffullati żżejjed, u tagħmir insuffiċjenti—il- konsegwenzi kollha taʼ sistema tas- saħħa miġbuda sal- punt taʼ tkissir tagħha.

Dan id-dewmien biex isir  l-investiment imwiegħed fil-kura tas-saħħa huwa riżultat dirett tal-ftehim oriġinali li ma kienx fl-interess tal-poplu. Kieku l-gvern inizjalment ssieħeb ma’ xi ħadd kompetenti mis-settur privat, stajna evitajna s-sitwazzjoni attwali fejn spiċċajna bi ħtiġijiet urġenti fl-infrastruttura tas-settur tas-saħħa. Il-masterplan riċenti għall-Isptar t’Għawdex u s-600 sodda addizzjonali proposti f’Mater Dei, li jinvolvu t-tisbiħ ta’ San Luqa u l-użu ta’ bini fis-Swatar għal skopijiet amministrattivi, iqajmu dubji dwar il-ħtieġa wara din il-konċessjoni. X’kien l-użu tal-ftehim tal–Vitals, jekk eventwalment il-gvern jispiċċa jkollu jimbarka waħda fuq investiment daqshekk kbir? Kieku ttieħdu passi bħal dawn għaxar snin ilu, l-ispiża kienet tkun irħas u n-nies kienu jibdew jibbenefikaw minn dawn il-faċilitajiet ġodda diġà.

Meta nħarsu lura, jidher ċar li dawk li ffirmaw, appoġġjaw, u ddefendew il-ftehim tal-isptarijiet iġorru r-responsabbiltà għal din is-saga. Il-bżonnijiet tal-kura tas-saħħa tan-nazzjon ġew sagrifikati fuq l-artal tal-inkompetenza u possibilment tal-korruzzjoni. Huma l-pazjenti li sofrew, qed jistennew fi kjuwijiet twal għal servizzi bażiċi u jġarrbu kundizzjonijiet inferjuri. Qegħdin f’sitwazzjoni fejn il-pazjenti qed jgħidulhom biex iħallsu l-flus biex jixtru mediċini li mhumiex fuq il-lista tal-gvern ta’ mediċini b’xejn. Kif se nispjegaw lil dawn il-pazjenti li jridu jħallsu mijiet ta’ ewro mid-dħul baxxa tagħhom meta fl-istess ħin irmejna €400 miljun fuq din il-konċessjoni?

Huwa kruċjali  li l-investimenti futuri fis-sistema tal-kura tas-saħħa tagħna jkunu ggwidati mill-kompetenza, it-trasparenza u r-responsabbiltà.