Fondi minn skema tal-gvern, suppost maħsuba biex tgħin lil min qiegħed jixtri l-ewwel dar tiegħu, jistgħu jispiċċaw jintużaw biex jissussidjaw sidien li qed jagħmlu negozju mill-propjetà tagħhom billi jikruha.

Dan l-abbuż potenzjali ħareġ fid-deher f’investigazzjoni mill-Awditur Ġenerali li analizza skema tal-Awtorità tad-Djar maħsuba biex tgħin lil dawk li qed jixtru l-ewwel dar iżda m’għandhomx mezzi finanzjarji. Taħt din l-iskema, l-applikanti jikkwalifikaw għal għotja ta’ €10,000, li tingħata fuq perjodu ta’ 10 snin, permezz ta’ ħlas annwali ta’ €1,000. Madankollu, din l-għotja hija disponibbli biss bil-kundizzjoni li l-propjetà in kwistjoni tkun ir-residenza ordinarja tal-applikant.

Fl-2023, ġew allokati madwar €3 miljun għal din l-iskema, li għaliha sa Frar 2024 ġew ippreżentati 4,612 applikazzjoni.

Waħda mill-kwistjonijiet ewlenin imqajma mill-Awditur Ġenerali jirrigwarda n-nuqqas ta’ verifiki meta jkunu qed jiġu pproċessati l-applikazzjonijiet biex jiġi vverifikat jekk il-propjetà in kwistjoni hijiex inkluża fir-reġistru tal-kirjiet – jiġifieri jekk hijiex qed tiġi mikrija. Tali verifika ssir biss f’każ ta’ talba minn terzi. Minkejja dan, anki jekk tali proċedura ta’ verifika issir, is-sistema hija difettuża, għax kwalunkwe differenza żgħira fl-indirizz ma tagħtix riżultat. Fi kliem ieħor, applikant li jipprova jibbenefika minn din l-għotja ta’ €10,000 għal propjetà li qed tiġi mikrija jista’ jissottometti indirizz ftit differenti biex ma jinqabadx.

Fir-rakkomandazzjonijiet tiegħu, l-Awditur Ġenerali issuġġerixxa li l-Awtorità tad-Djar għandha tikkollabora mas-Sezzjoni tal-Kirjiet tal-Awtorità stess biex twettaq verifiki xierqa. Verifika oħra tista’ ssir mal-Awtorità Maltija tat-Turiżmu biex tiżgura li l-propjetà ma tkunx ukoll liċenzjata biex topera bħala akkomodazzjoni għal żmien qasir. Barra minn hekk, l-Awtorità tad-Djar tista’ tikkollabora ma’ dipartimenti jew entitajiet oħra tal-Gvern biex tagħmel spezzjoni, biex b’hekk tagħmel il-proċess ta’ tfittxija għall-propjetajiet u l-informazzjoni relatata fid-database aktar effiċjenti.

Madankollu, il-maniġment tal-Awtorità tad-Djar wera reżistenza lejn dawn is-suġġerimenti, billi qal li l-proċess ta’ verifika jkun jitlob xogħol amministrattiv kbir. Barra minn hekk, l-Awditur Ġenerali ġie infurmat li l-indirizzi elenkati fl-atti tal-propjetà spiss ma jkunux kompluti jew mhux preċiżi, u dan jagħmilha diffiċli biex jiġu lokalizzati l-propjetajiet fir-reġistru tal-kirjiet. Minkejja dan, l-Awtorità tad-Djar wegħdet li tesplora l-possibbiltà ta’ integrazzjoni ma’ databases oħra tal-Gvern biex tiffaċilita tfittxijiet aktar preċiżi.

Fl-investigazzjoni tiegħu, l-Awditur Ġenerali esprima tħassib li anki f’każijiet fejn rapport ta’ abbuż potenzjali ġie ppreżentat lill-Awtorità tad-Djar, l-azzjoni meħuda kienet tard wisq u mhux biżżejjed.

F’każ partikolari, sid ta’ propjetà fi blokka ta’ appartamenti li applika taħt l-iskema għall-ewwel xiri tad-dar irċieva l-ewwel pagament ta’ €1,000 f’Ġunju 2023. F’Ottubru 2023 l-Awtorità tad-Djar irċeviet rapport minn entità legali, li ddikjarat li l-propjetà kienet qed tiġi mikrija lil partijiet terzi mis-sid. Wara notifika ta’ 24 siegħa lil sid il-propjetà, kien biss f’Marzu 2024 li saru żewġ spezzjonijiet, iżda dawn irriżultaw fin-negattiv. Għaldaqstant, ma nġabret l-ebda evidenza biex tikkonferma l-allegazzjoni. L-Awtorità tad-Djar ġiet infurmata li t-tieni pagament, li għandu jsir fl-2024, xorta waħda se jiġi mħallas kif ippjanat.

Filwaqt li l-Awtorità tad-Djar qablet li azzjoni f’waqtha u effiċjenti hija kruċjali biex jitwaqqaf l-abbuż, qalet li jistgħu jinqalgħu kwistjonijiet legali marbuta mal-Att dwar il-Kirjiet Privati (Kap. 604), li jirrikjedi notifika ta’ 24 siegħa u, f’xi każijiet, mandat mingħand maġistrat biex isiru spezzjonijiet fuq il-post.