Tliet snin wara li wera t-tħassib tiegħu dwar il-fatt li l-Aġenzija tas-Servizzi tal-Qorti qed tbati biex tiġbor spejjeż dovuti lill-qorti, l-Uffiċċju Nazzjonali tal-Awditur (NAO) reġa’ esprima t-tħassib tiegħu għax qal li s-sitwazzjoni baqgħet l-istess meta qal li kien hemm “progress insinjifikanti”.

Dan intqal f’rapport li evalwa l-progress li sar wara eżerċizzju simili li kien sar fl-2022. Filwaqt li l-ispejjeż inizjali ta’ meta tinfetaħ kawża jitħallsu immedjatament, dawk li jkun hemm fi tmiem il-kawża ħafna drabi mhumiex qed jitħallsu. Is-sitwazzjoni kienet tant gravi li fl-2022 inġabru biss 7% ta’ dawn l-arretrati, li jfisser €195,000 minn total ta’ €2.64 miljun dovuti fi spejjeż tal-Qorti.

L-NAO kien indika erba’ raġunijiet ewlenin għal din is-sitwazzjoni. L-ewwel, id-diffikultajiet biex jinstabu l-werrieta ta’ persuni mejta li ma ħallsux, kif ukoll ċittadini barranin li jitilqu minn Malta, b’riskju li l-ammont dovut jiġi preskritt.

It-tieni, l-ispejjeż relatati ma’ ittri ġudizzjarji jitħallsu inizjalment mill-Aġenzija tas-Servizzi tal-Qorti (CSA). Madankollu, meta jiġi preżentat mandat ta’ sekwestru, id-debitur jerġa’ jeħel l-ispejjeż kollha relatati. Jekk l-ammont jibqa’ mhux imħallas, l-ispejjeż jispiċċaw jiġu assorbiti mill-CSA.

Skont l-Aġenzija, dawn il-mandati ta’ sekwestru huma ġeneralment effettivi. Madankollu, dan ma jkollux impatt  jekk fil-kont bankarju tad-debitur ma jkunx hemm fondi.

Fl-aħħar nett, l-Aġenzija ma tistax twaqqaf debitur milli jippreżenta applikazzjoni fil-Qorti biex fuq każ ġdid, anke jekk għandu miżati pendenti, għax skont l-Aġenzija dan imur kontra d-drittijiet fundamentali tal-bniedem.

Tliet snin wara dan kollu l-NAO għamel analiżi mill-ġdid u esprima diżappunt dwar il-“progress insinjifikanti” li biex tkun indirizzata din il-kwistjoni.

Fl-2024, minn bilanċ inizjali ta’ €4,690,700, inġabru biss €363,639 (7.75%), u għalhekk ir-rata ta’ ħlas baqgħet kważi l-istess.

Il-perjodu ta’ preskrizzjoni għal talbiet ċivili huwa ta’ ħames snin. Matul dan il-perjodu, jekk tiġi ppreżentata ittra ġudizzjarja fil-Qrati Ċivili, segwita minn mandat ta’ sekwestru, din l-ordni tibqa’ fis-seħħ sakemm isir il-ħlas, peress li t-talba ma tkunx skadiet legalment. Madankollu, ordni ta’ sekwestru tista’ titressaq biss jekk l-ittra ġudizzjarja tkun twasslet.

Madankollu, jekk ċittadin barrani jitlaq minn Malta mingħajr ma jipprovdi indirizz ikun ifisser li ma tistax jittieħed aktar azzjoni. L-Aġenzija issegwi proċedura legali uffiċjali biex tidentifika l-werrieta ta’ dawk li mietu u li għandhom ħlasijiet pendenti, iżda dan mhux kompitu faċli, peress li r-riċerki jridu jsiru permezz tar-Reġistru Pubbliku. Ladarba jiġu identifikati, tintbagħat ittra ġudizzjarja, segwita minn mandat ta’ sekwestru jekk ma jsirx il-ħlas.

Madankollu, intqal li s-sistema m’għandhiex funzjoni biex timmarka persuni mejta, u għaldaqstant ma setgħetx tinħoloq lista ta’ dawn il-persuni għal skopijiet ta’ awditjar.

Għalhekk ma setgħetx issir verifika dwar każijiet ta’ persuni mejta li l-werrieta tagħhom ġew identifikati.

Minn kampjun ta’ 62 talba pendenti li kienu analizzati mill-NAO, ħarġu dawn il-konklużjonijiet.

  • 14-il każ ġew ikkunsidrati bħala preskritti, u il-flus ma jistgħux jinġabru.
  • F’ħames każijiet oħra, intalbet l-approvazzjoni biex jitħassru f’Jannar 2025.
  • Seba’ talbiet li ġew magħluqa b’suċċess bejn Jannar u April 2024, damu sa Frar 2025 biex inħarġulhom l-irċevuti rispettivi.
  • Sa April 2025, l-ordnijiet ta’ preżunzjoni relatati ma’ seba’ każijiet kienu għadhom pendenti, minkejja li l-ittri ġudizzjarji kienu nħarġu bejn l-2020 u l-2024.

Qorti t’Għawdex

Analiżi l-informazzjoni pprovduta mill-Qorti t’Għawdex weriet ċertu nuqqas ta’ proċeduri biex jinġabar id-dejn.

Mill-bilanċ tal-ftuħ tal-2021, b’total ta’ 350 miżata pendenti li jammontaw għal €309,909, tħallset waħda biss ta’ €5,973 (0.19%) matul l-2024. L-Aġenzija kkonfermat li l-Qorti t’Għawdex ma segwietx il-proċeduri li suppost tal-proċess ta’ ġbir, jiġifieri li tintbagħat notifika finali, segwita minn ittri ġudizzjarji u mandati ta’ sekwestru jekk l-ispejjeż jibqgħu mhux imħallsa. Dan kien evidenti minn analiżi ta’ tliet debituri.

Biex tiġi indirizzata din il-kwistjoni, kien ingaġġat avukat part-time għal sena f’Jannar 2022, biex jgħin fil-ġbir tad-dejn u biex jippreżenta ittri ġudizzjarji u mandat ta’ sekwestru kontra d-debituri.

Filwaqt li ġie rikonoxxut li ttieħdu passi biex jitjieb il-proċess ta’ ġbir tad-dejn, ġie rrakkomandat li qabel ma jsir aktar infieq biex jinġabru l-ammonti dovuti, għandu jiġi evalwat jekk l-ispejjeż hux se jinfdew.