Hekk kif Malta tħejji għall-Budget 2025, huwa imperattiv li nindirizzaw sfida kritika li qed jiffaċċja n-nazzjon: id-demografija. Strateġija komprensiva mmirata lejn iż-żamma tat-talent, it-tisħiħ tar-rati tal-fertilità, u t-titjib tal-ħiliet tal-ħaddiema tagħna m’għadhiex kwistjoni dibattibli – saret ħtieġa.

Waħda mill-aktar xejriet ta’ tħassib hi  li qed nitilfu ż-żgħażagħ li għandhom talent u sengħa. Dan għaliex ħafna żgħażagħ Maltin qed ifittxu opportunitajiet barra minn Malta, fejn hemm swieq tax-xogħol aktar attraenti, pagi aħjar, u kwalità tal-ħajja għola. Jekk ma nieħdux passi, nirriskjaw li nitilfu ġenerazzjoni sħiħa ta’ professjonisti, u mexxejja li jistgħu jikkontribwixxu għat-tkabbir ta’ Malta. Il-prijorità tagħna għandha tkun li noħolqu ambjent fertili li mhux biss jinkoraġġixxi lil dawn l-individwi biex jibqgħu hawn iżda iħajjar lil dawk li telqu jerġgħu lura. Kemm jekk permezz ta’ opportunitajiet ta’ karriera aħjar, salarji kompetittivi, jew livell ta’ għajxien aħjar, Malta trid turi liż-żgħażagħ tagħha li jistgħu jirnexxu hawn, f’darhom stess.

Fl-istess ħin, ir-rata ta’ fertilità f’Malta hi baxxa b’mod allarmanti, u dan joħloq theddida demografika fit-tul. L-istil ta’ ħajja b’ritmu mgħaġġel, flimkien mal-għoli tal-ħajja, qed jaqtgħu qalb iż-żgħażagħ li jibdew familja. Il-prezzijiet tad-djar, l-ispejjeż tal-kura tat-tfal, u l-pressjoni finanzjarja huma deterrenti ewlenin għall-ippjanar tal-familja. Il-Budget tal-2025 għandu jindirizza dan billi joffri appoġġ sostanzjali lill-familji, partikularment iż-żgħażagħ, fil-forma ta’ tnaqqis fit-taxxa, sussidji għall-kura tat-tfal, u inizjattivi ta’ akkomodazzjoni affordabbli. Politiki li jagħmlu l-ħajja tal-familja aktar affordabbli u mhux biss se jgħinu biex isaħħu r-rati tal-fertilità iżda wkoll jiżguraw il-forza tax-xogħol ta’ Malta għall-futur.

Barra minn hekk, l-istruttura tal-impjiegi f’Malta hi qasam ieħor li jeħtieġ riforma urġenti. Porzjon sinifikanti tal-forza tax-xogħol tal-Maltin – madwar terz – hija impjegata mill-gvern. Filwaqt li l-impjieg fis-settur pubbliku jipprovdi sigurtà, jirriżulta wkoll f’ineffiċjenza, peress li wisq ħaddiema mhux qed jikkontribwixxu b’mod effettiv għall-produttività nazzjonali. Is-settur privat irid jieħu sehem akbar mill-impjiegi, u l-gvern jeħtieġ li jiżgura li kull ħaddiem jiġi utilizzat b’mod effiċjenti.

Dan ir-ristrutturar jirrikjedi sforz koordinat biex il-ħaddiema jitħarrġu mill-ġdid u jtejbu l-ħiliet. L-imsieħba soċjali għandhom jiġu inklużi f’dan l-isforz biex jiġi żgurat li l-programmi ta’ taħriġ ikunu jirrispondu għall-ħtiġijiet kemm tas-suq tax-xogħol attwali kif ukoll dak futur. It-tkabbir ekonomiku ta’ Malta se jistrieħ fuq forza tax-xogħol flessibbli, kemm fit-teknoloġija, servizzi, jew setturi oħra li qed jikbru.

Il-Budget 2025 irid jinkludi strateġija demografika ċara u fit-tul. L-enfasi għandha tkun fuq iż-żamma tat-talent tagħna, l-inkoraġġiment tal-familji żgħażagħ, u t-titjib tal-ħiliet tal-ħaddiema. B’hekk nistgħu nassiguraw futur isbaħ u aktar sostenibbli għan-nazzjon tagħna. Wasal iż-żmien li tittieħed azzjoni—din hija l-qabża ġdida li Malta trid taspira li tagħmel.